Hakarete dava açıp tazminatla para kazanma devri bitti!

Hakaret suçunda uzlaştırma yolu kapatılırken, Anayasa Mahkemesi kararı doğrultusunda hakaretin büyük bölümünde artık ön ödeme sistemi uygulanacak, kamu görevlisine hakaret ise bu sistemin dışında kalacak.

TBMM Adalet Komisyonu’nda kabul edilen 11. Yargı Paketi ile TCK 125’te düzenlenen hakaret suçu konusunda önemli bir değişiklik yapılıyor. Anayasa Mahkemesi’nin hakaret suçuna ilişkin ön ödeme düzenlemelerini kısmen iptal eden kararı sonrasında, hakaret suçlarının soruşturulma ve yargılanma şekli baştan düzenleniyor.

Yeni düzenlemeye göre, şikâyete bağlı hakaret suçlarında uzlaştırma yoluna gidilemeyecek. Hakaret suçu, kamu görevlisine görevinden dolayı işlenen hakaret hariç olmak üzere, genel olarak ön ödeme kapsamına alınacak. Böylece önce 9. Yargı Paketi ile kurulan sistem, AYM kararıyla sorgulanmış, şimdi de 11. Yargı Paketi ile yeniden ve daha geniş bir çerçevede şekillendirilmiş oluyor.

TAZMİNATI MAĞDUR ALIRKEN, ŞİMDİ HAZİNE ALACAK

Eski düzenlemede, TCK 125 kapsamındaki hakaret suçu, şikâyete bağlı ve uzlaştırma kapsamındaki bir suç olarak uygulanıyordu. Bir kişi hakarete uğradığında şikâyetçi olduğunda dosya uzlaştırma bürosuna gönderiliyordu. Uzlaştırmacı, mağdur ile hakaret eden kişiyi bir araya getiriyor, taraflar anlaşırsa çoğu zaman bir miktar paranın mağdura ödenmesi ya da özür, bağış yapma gibi farklı şartlar belirleniyordu. Uzlaşma sağlandığında ceza davası açılmadan dosya kapanıyordu.

Uygulamada özellikle sosyal medya üzerinden işlenen hakaretlerde, bazı kişilerin uzlaştırma sürecini sürekli gelir elde edilen bir yol gibi kullanmaya, kendisine özellikle hakaret edilmesini sağlayan paylaşımlar yapılmaya başlandığı, hükümet ve hukuk çevrelerinde sıkça dile getirildi. Bu nedenle hakaret suçunda uzlaştırmanın hem yargının iş yükünü artırdığı, hem de zaman zaman “kazanç kapısı” haline geldiği eleştirileri gündeme geldi.

9. YARGI PAKETİ NE GETİRMİŞTİ?

2024 yılında yürürlüğe giren 9. Yargı Paketi ile hakaret suçunda ilk büyük değişiklik yapıldı. Buna göre, hakaret suçunun bazı türleri uzlaştırma kapsamından çıkarıldı ve ön ödeme kapsamına alındı.

Mağduru sesli, yazılı veya görüntülü iletiyle hedef alan hakaret (TCK 125/2), hakaretin bazı nitelikli halleri (125/3’ün b ve c bentleri) ve cezanın artırıldığı dördüncü fıkra (125/4), uzlaştırma yerine ön ödeme sistemine bağlandı.

Buna karşılık, hakaretin temel şekli sayılan TCK 125/1 (huzurda ya da gıyapta basit hakaret) ile kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret (125/3-a) ön ödeme kapsamına alınmadı. Bu hallerde eski usul, yani şikâyet, uzlaştırma ve gerekirse normal ceza davası süreci devam etti.

Bu tablo içinde iletiyle hakaret suçunda, örneğin bir mesaj, e-posta veya sosyal medya paylaşımı ile hakaret edildiğinde, savcılık ön ödeme öneriyor, hakaret eden kişi bu tutarı devlete ödediğinde dosya kapanıyor, mağdur ise uzlaşma kapsamında olduğu gibi doğrudan failden para alamıyordu. Buna karşılık, temel hakarette mağdur, hâlâ uzlaştırma yoluyla failden doğrudan ödeme alabiliyordu.

ANAYASA MAHKEMESİ NEYİ İPTAL ETTİ?

Anayasa Mahkemesi, hakaret suçuna ilişkin bu ön ödeme düzenlemesinin yalnızca bazı fıkraları kapsamasını eşitlik ilkesine aykırı bularak iptal etti. Mahkeme, hakaret suçunun temel hali ile nitelikli halleri arasında, ön ödemenin uygulanmasını haklı çıkaracak nitelik, içerik, toplumsal etki veya ceza miktarı bakımından anlamlı bir fark bulunmadığını vurguladı.

Kararda, TCK 125/1’deki temel hakaret ile 125/2, 125/3(b)-(c) ve 125/4’te yer alan hakaret fiillerinin, korunan hukuki değer açısından aynı nitelikte olduğu ifade edildi. Buna rağmen bazı hallere ön ödeme imkânı tanınıp, temel hakaret için bu yolun kapalı tutulmasının, aynı durumda olan kişiler arasında farklı muamele anlamına geldiğine dikkat çekildi.

Bu gerekçelerle Anayasa Mahkemesi, hakaret suçunu yalnızca 125/2, 125/3(b)-(c) ve 125/4 üzerinden ön ödeme kapsamına alan düzenlemeyi iptal etti. İptal kararının, Resmî Gazete’de yayımlandığı 29 Mayıs 2025 tarihinden itibaren 9 ay sonra, yani 1 Mart 2026’da yürürlüğe girmesi kararlaştırıldı. Mahkemenin özü, “madem bazı hakaret halleri ön ödemenin sağladığı kolaylıktan yararlanıyor, o halde temel hakaret de ön ödeme kapsamına alınmalı, aksi durum eşitliğe aykırı” şeklinde özetlenebilir.

11. YARGI PAKETİ İLE YENİ TABLO NASIL OLACAK?

Anayasa Mahkemesi’nin bu iptal kararı sonrasında, 11. Yargı Paketi ile hakaret suçu yeniden ele alındı. Adalet Komisyonu’nda kabul edilen teklife göre şikâyete bağlı hakaret suçlarında uzlaştırma yolu tamamen kapanıyor. Hakaret suçu, kamu görevlisine görevinden dolayı işlenen hakaret suçu hariç olmak üzere, genel olarak ön ödeme kapsamına alınıyor.

Böylece TCK 125’in 1. fıkrası, yani hakaretin temel hali de ön ödeme kapsamına dahil edilmiş oluyor. Artık eski ve yeni düzenleme arasındaki fark şöyle özetlenebilir:

Eski durumda, ön ödeme yalnızca TCK 125/2, 125/3(b)-(c) ve 125/4 için geçerliydi. Yeni düzenlemede ise TCK 125/1, 125/2, 125/3(b)-(c) ve 125/4 ön ödeme kapsamına giriyor. Sadece kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret (125/3-a) bu sistemin dışında bırakılıyor ve klasik ceza yargılaması usulüne tabi olmaya devam ediyor.

Bu yeni tablo, Anayasa Mahkemesi’nin “temel şeklin de ön ödeme kapsamına alınması gerektiği” yönündeki gerekçesine uygun bir yapı ortaya koyuyor. Aynı zamanda kamu görevlisine hakaret suçu, hem uzlaştırma hem de ön ödeme dışında tutularak, devlet göreviyle bağlantılı hakaretlerin ayrı bir ciddiyetle ele alınacağı sinyalini veriyor.

ÖN ÖDEME NE DEMEK?

Ön ödeme, Türk Ceza Kanunu’nun 75. maddesinde yer alan, daha hafif nitelikteki bazı suçlar için öngörülmüş bir uygulama. Basit anlatımla, devlete para ödenerek ceza davasının açılmasının veya devam etmesinin önlenmesi anlamına geliyor. Bu tutar, kanunda öngörülen cezanın alt sınırları ve yargılama giderleri dikkate alınarak hesaplanıyor.

Savcılık, işlenen fiilin ön ödeme kapsamına girdiğini görürse, şüpheliye bir ön ödeme tutarı bildiriyor. Bu tutar, kanunda öngörülen adli para cezasının alt sınırı ve yargılama giderleri dikkate alınarak hesaplanıyor. Şüpheli, kendisine tanınan süre içinde bu miktarı Devlet Hazinesi’ne yatırırsa, kamu davası açılmıyor ya da açılmışsa dava düşüyor. Bu durumda kişinin adli sicilinde de mahkûmiyet kaydı oluşmuyor.

Şüpheli ön ödemeyi kabul etmez veya belirtilen süre içinde ödeme yapmazsa, süreç normal işliyor ve ceza davası açılıyor. Mahkeme yargılama yapıyor, suç sabit görülürse ceza veriyor.

Ön ödeme sisteminde ödenen para tamamen devlete gidiyor. Mağdur, bu aşamada doğrudan bir ödeme almıyor. Ancak bu durum, mağdurun tazminat talep etmesini tamamen ortadan kaldırmıyor. Hakaret yüzünden kişilik hakları zedelenen kişi, ayrı bir manevi tazminat davası açarak, Türk Borçlar Kanunu hükümleri çerçevesinde failden tazminat isteyebiliyor. Yani ceza davasının açılmaması, ayrı bir hukuk davası yoluyla tazminat istenmesine engel değil.

UZLAŞTIRMA TAMAMEN DEVREDEN ÇIKACAK

11’inci Yargı Paketi’ndeki düzenlemeler yasalaştığında, hakaret suçlarına ilişkin sistem köklü biçimde değişecek. Şikâyete bağlı hakaret suçlarında uzlaştırma tamamen devreden çıkacak. Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret dışında kalan TCK 125 kapsamındaki hemen her hakaret hali ön ödeme sistemiyle bağlantılı hale gelecek.

Böylece bir yandan Anayasa Mahkemesi’nin eşitlik ilkesine vurgu yapan iptal kararıyla uyumlu bir yapı ortaya çıkacak, diğer yandan da hakaret dosyalarının önemli bir bölümünün savcılık aşamasında, failin devlete ödeme yapmasıyla sonuçlanması mümkün olacak.

Yeni düzenlemeyle, hakaret suçunda ağırlık, eski sistemdeki gibi taraflar arasındaki uzlaştırma ve mağdura doğrudan ödeme modelinden uzaklaşıp, failin devlete ödeme yaptığı ve kamu davasının açılmadan sona erebildiği bir modele kayıyor. Bu yöntemle hem yargının iş yükünün hafifletilmesi, hem de uzlaştırma kurumunun kazanç kapısı gibi kullanılmasının önüne geçilmesi, aynı zamanda hakaretin tüm halleri için ön ödeme bakımından daha eşit ve dengeli bir rejim kurulması amaçlanıyor.